Veoma zanimljivu odluku je donio Ustavni sud Bosne i Hercegovine, na 129. redovnoj sjednici, a koja se tiče prava direktora da u parničnom postupku traži da se utvrdi da je njegova funkcija direktora prestala, te da se naloži društvu čiji je ona direktor, da trpi brisanje iz sudskog registra nje kao direktora.
U praksi se često dešavalo da direktor podnese pismenu ostavku na svoju funkciju, ali da bez obzira na navedeno osnivač društva odbija da u funkciji skupštine donese odluku o njegovom razrješenju, da imenuje novog direktora kao i da izvrši brisanje starog direktora iz sudskog registra privrednih subjekata. Nije bila rijetka situacija da neko lice podnese ostavku na mjestu direktora, ali da osnivač odbija da donese odluku da imenuje novog direktora i da izbriše iz sudskog registra lice koje je podnijelo ostavku.
Zbog navedenog je dolazilo da paradoksalnih situacija da direktor društva faktički nema mogućnost da na bilo kakav način učestvuje u upravljanju ali je istovremeno odgovoran za pravne učinke i posljedice koje pravni subjekt kojeg zastupa učini prema trećim licima. Zaključci redovnih sudova da ne može biti razriješena i brisana iz registra kao direktor dok istovremeno ne bude drugo lice imenovano na te poslove je navedena lica dovodila u veoma delikatnu situacija da ona sama ne mogu da ishoduju sudsku odluku kojom bi registarskom sudu bilo naloženo brisanje iz sudskog registra, iako bi stajao njihov upis u sudskom registru, i prema zakonu, u odnosu na treća savjesna lica ona bi bila odgovorna za zakonito poslovanje privrednog društva.
U konnkretnom slučaju u predmetu u kojem je odlučivao Ustavni sud, apelantica je jedan od osnivača tuženog, te je bila u radnom odnosu na neodređeno vrijeme kod tuženog i bila je imenovana za direktora tuženog. Iz činjenica predmeta proizlazi i da je apelantica, nakon nastupanja trajno poremećenih odnosa sa suosnivačem više puta pismenim putem podnosila ostavku na mjesto direktora, zahtijevala da ovlaštenja koja proizlaze iz funkcije direktora prenese na drugo lice i dala otkaz ugovora o radu ali da suosnivač na te zahtjeve nije odgovorio, da tuženi više i ne posluje. Redovni sudovi su odbili dio apelanticinog tužbenog zahtjeva koji se odnosio na utvrđenje da je apelantici prestalo pravo i obaveza obavljanja poslova direktora kao lica ovlaštenog za zastupanje tuženog uz, u suštini, obrazloženje da je nemoguća i neprovodiva presuda kojom bi se tako nešto utvrdilo jer prema Zakonu o privrednim društvima direktora može razriješiti samo skupština društva i istovremeno imenovati drugo lice na tu poziciju jer bi u suprotnom bilo dovedeno u pitanje postojanje privrednog subjekta te da apelantica može, eventualno, pokrenuti likvidacioni postupak tuženog nakon čega bi imenovanjem likvidacionog upravnika apelantica mogla odstupiti sa pozicije direktora tuženog te da apelanticina tužba u tom smislu nije ni dopuštena. Redovni sudovi su se prilikom obrazlaganja svojih zaključaka i odluka pozvali na odredbe člana 162. Zakona o privrednim društvima kojim su propisani uslovi pod kojima se, između ostalih, direktor društva sa ograničenom odgovornošću može razriješiti funkcije s tim da razrješenje vrši skupština društva kao i na odredbu člana 52. stav 5. Zakona o registraciji privrednih društava prema kojem se, između ostalog, uz prijavu za upis promjene lica ovlaštenog za zastupanje subjekta upisa prilaže se odluka nadležnog organa subjekta upisa kojom je jedno lice razriješeno a drugo lice imenovano.
Ustavni sud zapaža da se redovni sudovi prilikom donošenja osporenih presuda nisu ni osvrnuli da odredbe čl. 161. i 317. Zakona o privrednim društvima kojima je regulisano pitanje ostavke, između ostalih, i direktora društva sa ograničenom odgovornošću. Naime, iz navedenih odredaba proizlazi da direktor, kao i članovi upravnog i izvršnog odbora društva, ima pravo dati pismenu ostavku u svakom trenutku, da ostavka važi od dana davanja i da mu za ostavku nije potrebna saglasnost organa društva. Ustavni sud podsjeća i na odredbu člana 152. stav 2. istog zakona prema kojoj direktor svoja ovlaštenja može prenijeti na drugo lice, ako osnivačkim aktom nije drugačije određeno. Iz provedenih dokaza i apelanticinog tužbenog zahtjeva proizlazi da je apelantica podnosila ostavku na mjesto direktora, te da je zahtijevala da svoja ovlaštenja prenese na drugo lice. Ustavni sud ukazuje da je ostavka uvijek strogo osobni čin osobe na funkciji dok u suštini razrješenje predstavlja prinudni čin iz kojih razloga su redovni sudovi bili u obavezi dati razjašnjenje o čemu se u konkretnom slučaju radi. Ovo naročito i stoga jer iz sadržaja tužbenog zahtjeva kako je interpretiran u osporenim presudama te utvrđenih činjenica, ne proizlazi da se u konkretnom slučaju radi o razrješenju sa funkcije direktora već o ostavci.
Iz činjenica predmeta proizlazi da tuženog kao društvo sa ograničenom odgovornosti čine suosnivač i apelantica odnosno da tuženi nema drugih članova. Prema odredbama člana 131. Zakona o registraciji privrednih društava, koji redovni sudovi također nisu uzeli u obzir, skupštinu društva sa ograničenom odgovornosti čine članovi društva a u slučaju da društvo sa ograničenom odgovornosti čini samo jedno lice, to lice ili lice koje on ovlasti, predstavlja skupštinu društva. Dakle u takvoj situaciji, kako je već rečeno, proizlazi i da je jedina osoba kojoj se apelantica mogla obratiti sa svojim zahtjevima, suosnivač, koji uz apelanticu predstavlja skupštinu društva a koji nije reagovao na bilo koji način na podnesenu ostavku i zahtjeve za prijenos ovlaštenja na drugu osobu (koja bi u okolnostima konkretnog slučaja bio ili suosnivač ili drugo lice koje bi on imenovao) nakon čega je apelantica i zatražila zaštitu sudskim putem. Pri tom su redovni sudovi utvrđujući apelanticino pravo na istupanje iz tuženog kao suosnivača zanemarili i činjenicu da u kontekstu naprijed navedene odredbe člana 131. Zakona o privrednim društvima, nakon apelanticinog istupanja iz društva, suosnivač ostaje jedina osoba koja čini društvo i da samim tim preuzima ulogu skupštine društva i jedini može donositi odluke vezane za rad tuženog.
Redovni sudovi nisu uzeli u obzir da se apelanticin pravni interes za utvrđenje, sudskim putem, da joj je prestalo pravo i obaveza obavljanja poslova direktora kao lica ovlaštenog za zastupanje tuženog, te da sud naloži tuženom da trpi brisanje apelantice kao lica ovlaštenog za zastupanje tuženog, proizlazi iz činjenice da i pored toga što shodno zakonskoj odredbi ostavka važi od dana davanja i bez potrebe za saglasnosti organa društva, ostavka za sobom povlači obavezu brisanja osobe, u ovom slučaju apelantice, kao lica ovlaštenog za zastupanje i vršenje funkcije direktora iz registra društava. Shodno zakonskim odredbama u konkretnom slučaju ovu obavezu može izvrštiti jedino suosnivač (ili lice koje on ovlasti) koji, kako je već rečeno apelanticinim istupanjem iz društva ostaje jedina osoba koja čini tuženog kao društvo sa ograničenom odgovornosti i koja na takve apelanticine zahtjeve nije regovala. Navedeno, nesumnjivo, predstavlja i preduslov da bi apelantica mogla zasnovati radni odnos kod drugog poslodavca.
Dovodeći u kontekst navedene zakonske odredbe sa činjenicama konkretnog predmeta i zaključcima redovnih sudova, Ustavni sud smatra da su redovni sudovi u konkretnom slučaju proizvoljno primijenili odredbe člana 162. Zakona o privrednim društvima kojim su regulirana pitanja razrješenja direktora društva sa ograničenom odgovornosti a da su istovremeno propustili da okolnosti konkretnog predmeta sagledaju i iz perspektive člana 131.,152. stav 5., čl. 162. i 317. istog zakona kojim je regulisano pitanje sastava i funkcionisanja skupštine društva sa ograničenom odgovornosti, ostavke direktora takvog društva, prenosa ovlaštenja direktora na drugo lice te posljedica koje iz ostavke proizlaze a koje su vezane i za obavezu brisanja lica ovlaštenog za zastupanje iz registra poslovnih subjekata kako je to propisano članom 52. stav 5. Zakona o registraciji privrednih društava.
Vrlo zanimljiva odluka, koja je riješila jednu dosta spornu situaciju koja je često nastajala u praksi.
